زونا، یک عفونت ویروسی است که باعث به وجود آمدن ضایعات پوستی و زخم‌های دردناکی در فرد می‌شود و در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند برای فرد مشکلات و عوارضی جدی را در پی داشته باشد.

زونا چیست؟

بیماری زونا عفونتی ویروسی است که باعث ایجاد راش‌ های دردناک می‌ شود. اگر چه زونا می‌ تواند در هر جایی از بدن فرد رخ دهد، اما اغلب به صورت نواری از تاول ظاهر می‌ شود که در قسمت هایی از بدن مانند صورت یا گردن نمایان می شود و می تواند سبب خارش شدید پوست و درد در این نواحی شود بنابراین نیاز است فرد مبتلا برای درمان فورا به متخصص پوست مراجعه نماید.
زونا توسط ویروسی به نام واریسلا زوستر ایجاد می شود که این ویروس همان ویروسی که باعث آبله مرغان می‌ شود. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در بافت عصبی نزدیک نخاع و مغز فرد غیرفعال است. سال‌ها بعد، ویروس ممکن است دوباره به صورت زونا فعال شود.
زونا یک بیماری تهدید کننده زندگی نیست. اما می‌ تواند بسیار دردناک باشد. واکسن ها می‌ توانند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کنند. درمان زودهنگام می تواند به کوتاه شدن عفونت زونا و کاهش احتمال عوارض کمک کند.

نشانه‌های زونا

اولین نشانه‌های زونا یا هرپس زوستر، معمولا درد و احساس سوزش است. درد معمولا در یک طرف بدن و در چندین ناحیه کوچک رخ می‌دهد و ضایعات پوستی قرمز پس از آن مشاهده می‌شود.

ویژگی‌های این ضایعات پوستی عبارت‌اند از:

• لکه‌های قرمز رنگ
• تاول‌های پر از مایع که به سادگی باز می‌شوند
• از ستون فقرات تا بالاتنه را درگیر می‌کنند
• بر روی صورت و گوش‌ها ظاهر می‌شوند
• احساس خارش

برخی از افراد مبتلا به هرپس زوستر نشانه‌هایی فراتر از درد و ضایعات پوستی تجربه می‌کنند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• تب
• لرز
• سردرد
• احساس خستگی
• ضعف عضلانی

در برخی مواقع نیز عوارض نادر بیماری زونا عبارتند از:

• درد یا جوش هایی که یکی از چشم‌ها را نیز درگیر می‌کند و برای جلوگیری از آسیب دائمی به چشم باید سریعا درمان شود؛
• از دست دادن شنوایی یا درد شدید در یکی از گوش‌ها، سرگیجه یا از دست حس چشایی زبان که از علائم سندرم رامسی هانت نیز هست؛
• بروز عفونت باکتریایی شدید پوست که همراه با قرمز شدن، تورم و گرمی زیاد پوست در ناحیه مدنظر است.

معمولا اولین علامت زونا درد است. برای برخی ممکن است شدید باشد.

بسته به محل درد، گاهی اوقات می توان آن را با نشانه‌ ای از مشکلاتی که بر قلب، ریه‌ ها یا کلیه‌ ها تأثیر می‌ گذارند، اشتباه گرفت. برخی از افراد بدون ایجاد بثورات، درد زونا را تجربه می کنن

احتمال بروز عفونت زونا در چه کسانی بیشتر است؟

هر کسی که قبلا آبله مرغان داشته می‌تواند به زونا نیز مبتلا شود. اگرچه برخی عوامل فرد را بیشتر در معرض خطر بروز زونا قرار می‌دهد. این عوامل موارد زیر را شامل می‌شود:

• افراد مسن، و افراد دارای ۶۰ سال یا بالاتر
• مبتلایان به بیماری‌هایی مانند ایدز و سرطان که موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن می‌شوند
• کسانی که در حال شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند
• مصرف داروهایی که موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن می‌شوند. استروییدها یا داروهایی که پس از پیوند عضو برای فرد تجویز می‌شوند از این دست داروها هستند.
• مصرف طولانی مدت کورتیزون

آیا فرد مبتلا به زونا ناقل است؟

فرد مبتلا به زونا می‌ تواند ویروس واریسلا زوستر را به هر کسی که در برابر آبله مرغان مصون نیست منتقل کند.

این معمولا از طریق تماس مستقیم با زخم های باز راش زونا رخ می‌ دهد. پس از ابتلا، فرد مبتلا به آبله مرغان می شود، اما نه زونا.
آبله مرغان برای برخی افراد خطرناک است. تا زمانی که زونا تبدیل به تاول نشود، فرد مسری است و باید از تماس فیزیکی با افرادی که هنوز مبتلا به آبله مرغان نشده یا واکسن آبله مرغان تزریق نکرده‌ اند، بخصوص افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، زنان باردار و نوزادان، خودداری کنید.

زونای صورت

زونا معمولا در یک طرف کمر یا قفسه سینه ایجاد می‌شود، ولی ممکن است بثورات پوستی نیز در یک طرف صورت ظاهر شوند. اگر بثورات پوستی نزدیک به گوش یا درون گوش باشند می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند و ممکن است منجر به از دست دادن شنوایی، اختلال در تعادل، و ضعف در عضلات صورت شوند. 

زونای داخل دهان می‌تواند بسیار دردناک باشد. ممکن است خوردن را دشوار نموده و حس چشایی را تحت تاثیر قرار دهد.

بثورات پوستی زونا بر روی پوست سر می‌تواند در هنگام شانه زدن یا برس کشیدن ایجاد حساسیت کند. زونای پوست سر در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ایجاد لکه‌های طاسی دائمی شود. 

زونای چشمی

زونا در اطراف چشم، که به آن هرپس زوستر چشمی نیز گفته می‌شود، تقریبا در 10 تا 20 درصد از افراد مبتلا به زونا رخ می‌دهد.

ممکن است بثورات تاول‌دار در اطراف پلک‌ها، پیشانی، و گاهی در نوک یا کنار بینی ظاهر شوند. ممکن است نشانه‌هایی مانند احساس سوزن یا ضربان در چشم، قرمزی و پارگی، تورم، و تاری دید را تجربه کنید.

پس از برطرف شدن بثورات ممکن است به دلیل آسیب عصبی هنوز هم در چشم خود احساس درد کنید. در اکثر افراد، این درد نهایتا بهتر می‌شود. 

زونای چشمی در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی در بلندمدت و زخم‌های دائمی ناشی از تورم قرنیه منجر شود.  اگر مشکوک به هرپس زوستر در اطراف چشم خود هستید باید فورا به پزشک مراجعه کنید. شروع درمان در طی 72 ساعت، احتمال بروز عوارض جدی را کاهش می‌دهد.

زونای کمر

با اینکه بثورات هرپس زوستر معمولا در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند ولی ممکن است گروهی از تاول‌ها در یک سمت پشت یا قسمت پایین کمر ظاهر شوند.

 زونای باسن

ممکن است بثورات هرپس زوستر بر روی باسن ظاهر شوند. معمولا زونا فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند لذا ممکن است بثورات هرپس زوستر را بر روی باسن سمت راست خود مشاهده کنید اما در سمت چپ وجود نداشته باشد.

همانند سایر مناطق بدن، زونا بر روی باسن می‌تواند نشانه‌های اولیه مانند سوزش، خارش یا درد ایجاد کند.

بعد از چند روز ممکن است بثورات قرمز یا تاول ایجاد شود. برخی از افراد درد را تجربه می‌کنند ولی بثورات پوستی در آن‌ها ظاهر نمی‌شود.

آیا ممکن است از واکسن، هرپس زوستر بگیرید؟

دو واکسن از سوی سازمان غذا و دارو (FDA) برای پیشگیری از هرپس زوستر مورد تایید قرار گرفته است:

1. زوستاواکس (Zostavax)
2.  شینگریکس (Shingrix)

این واکسن‌ها برای افراد 50 سال به بالا توصیه می‌شود.

زوستاواکس یک واکسن زنده است که حاوی ویروس ضعیف‌شده واریسلا-زوستر می‌باشد.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) واکنش جدیدتر شینگریکس را توصیه می‌کند زیرا دارای اثرگذاری بیش از 90% بوده و دوام آن نسبت به واکسن زوستاواکس بیشتر است. با اینکه احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از این واکسن‌ها مانند واکنش‌های آلرژیک وجود دارد، ولی طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری هیچ‌گونه مورد مستندی از انتقال ویروس واریسلا-زوستر به افراد واکسینه‌شده وجود نداشته است. در مورد عوارض جانبی احتمالی واکسن‌های زونا اطلاعات بیشتری کسب کنید.

درمان هرپس زوستر

هیچ درمانی برای هرپس زوستر وجود ندارد، ولی رسیدگی به این بیماری در اولین فرصت ممکن می‌تواند به جلوگیری از عوارض و تسریع بهبودی کمک کند. در حالت ایده‌آل، شما باید طی 72 ساعت پس از بروز نشانه‌ها تحت درمان قرار بگیرید. پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین نشانه‌ها و کاهش زمان عفونت برای شما تجویز کند.

داروها

داروهای تجویزشده برای درمان زونا متفاوت است ولی می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

زونا معمولا طی چند هفته برطرف می‌شود و به ندرت عود می‌کند. اگر نشانه‌های شما طی 10 روز کاهش نیافته است، باید برای پیگیری و ارزیابی مجدد با پزشک خود تماس بگیرید.

مراحل هرپس زوستر

اکثر موارد زونا 3 تا 5 هفته به طول می‌انجامد. پس از فعالیت مجدد ویروس واریسلا-زوستر، ممکن است احساس مورمور، سوزش، بی‌حسی یا خارش در زیر پوست خود داشته باشید.

تقریبا طی 5 روز ممکن است بثورات پوستی قرمز را مشاهده کنید. ممکن است چند روز بعد در همان قسمت، تاول‌هایی همراه با ترشح ظاهر شوند. همچنین ممکن است نشانه‌های شبیه آنفولانزا مانند تب، سردرد یا خستگی را تجربه کنید.

حدود 10 روز بعد یا بیشتر، تاول‌ها خشک شده و پوسته‌پوسته می‌شوند. این پوسته‌ها پس از چند هفته برطرف خواهند شد. برخی از افراد پس از برطرف شدن پوسته‌ها همچنان احساس درد را تجربه می‌کنند. به این حالت درد عصبی پس از زونا گفته می‌شود. 

آیا زونا دردناک است؟

برخی از افراد مبتلا به زونا تنها نشانه‌های خفیفی مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می‌کنند. ولی در موارد دیگر ممکن است زونا بسیار دردناک باشد. حتی یک نسیم ملایم می‌تواند باعث ایجاد درد شود. برخی از افراد بدون اینکه بثورات پوستی در آن‌ها ایجاد شود، درد شدیدی را تجربه می‌کنند. 

درد ناشی از زونا معمولا در اعصاب قفسه سینه، گردن، صورت، یا قسمت پایین کمر رخ می‌دهد. برای کمک به تسکین درد، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی، ضدالتهابی و سایر داروها را تجویز نماید.

یک مطالعه در سال 2017 میلادی نشان داد که درد هرپس زوستر ممکن است به دلیل مکانیسم‌های ایمنی بدن ایجاد شود که با فعالیت مجدد ویروس واریسلا-زوستر فعال گردیده و علمکرد نورون‌های حسی را تغییر می‌دهند. 

درمان‌های خانگی زونا

درمان خانگی می‌توان به کاهش نشانه‌های هرپس زوستر کمک کند. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین پوست
• استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات پوستی جهت کاهش درد و خارش
• استفاده از لوسیون کالامین، یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است، جهت کاهش خارش
• قرار گرفتن در وان حمام و افزودن داروی جو دوسر کلوئیدی به آب 
• مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن

آیا زونا از طریق هوا منتقل می‌شود؟

ویروس واریسلا-زوستر که عامل بیماری هرپس زوستر است از طریق هوا منتقل نمی‌شود. اگر فرد مبتلا به زونا در نزدیکی شما سرفه یا عطسه کند، یا از لیوان آب یا ظرف غذای شما استفاده کند، بیماری منتقل نمی‌گردد. 

تنها راه انتقال این ویروس این است که با ترشحات خروجی از تاول‌های فرد مبتلا به هرپس زوستر تماس مستقیم داشته باشید. در این صورت شما زونا نخواهید گرفت بلکه اگر قبلا آبله مرغان نگرفته‌اید، ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوید.