اسپیرومتری آزمایشی است که برای ارزیابی عملکرد ریه‌ها انجام می‌شود و در آن میزان هوای دم، بازدم و سرعت بازدم بررسی می‌شود. از اسپیرومتری برای تشخیص آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (سی‌او‌پی‌دی) و مشکلات دیگر تنفسی استفاده می‌شود. همچنین ممکن است از اسپیرومتری به صورت دوره‌ای برای بررسی وضعیت ریه و این که آیا درمان بیماری مزمن ریه موثر بوده یا نه استفاده می‌شود.
چرا از اسپیرومتری استفاده می‌شود؟
اگر پزشک احتمال بدهد که علائم شما به دلیل بیماری‌های زیر ایجاد شده ممکن است تست اسپیرومتری را برای شما پیشنهاد دهد:
✅ آسم
✅ بیماری انسدادی مزمن ریه (سی‌او‌پی‌دی)
✅ برونشیت مزمن
✅ امفیزم
✅ فیبروز ریوی
اگر برای شما تشخیص بیماری مزمن ریوی بدهند اسپیرومتری ممکن است به صورت دوره‌ای برای بررسی میزان اثرگذاری داروها و کنترل وضعیت تنفسی شما استفاده شود.
پیش از انجام جراحی هم برای بررسی عملکرد ریه‌ها ممکن است از اسپیرومتری استفاده کرد. همین طور از اسپیرومتری ممکن است برای غربالگری بیماری‌های ریوی شغلی استفاده کرد.
خطرات اسپیرومتری
اسپیرومتری به طور معمول، آزمایش بی‌خطری است. ممکن است لحظاتی بعد از انجام تست، احساس تنگی‌نفس یا گیجی داشته باشید. چون تست باعث وارد شدن مقداری فشار به فرد می‌شود اگر سابقه حمله قلبی اخیر یا مشکلات قلبی داشته باشید برای شما اسپیرومتری انجام نخواهد شد. در موارد نادری ممکن است تست اسپیرومتری باعث ایجاد مشکلات تنفسی جدی شود.
چطور برای اسپیرومتری آماده شوید؟
در مورد استفاده از اسپری‌های تنفسی و داروهای دیگر خود بر اساس توصیه‌های پزشک اقدام کنید. آمادگی‌های دیگر عبارت است از:
👈 لباس راحت بپوشید که مانع از نفس کشیدن عمیق شما نشود.
👈 از خوردن وعده‌ی غذایی سنگین پیش از انجام تست خودداری کنید تا راحت‌تر بتوانید نفس بکشید.
👈 از یک ساعت پیش از انجام اسپیرومتری سیگار نکشید و در روز انجام تست از مصرف الکل پرهیز کنید.
در اسپیرومتری چه چیزی در انتظار شما است؟
برای انجام تست از شما می‌خواهند در یک لوله که به ماشین اسپیرومتر متصل است نفس بکشید. پیش از انجام تست، پرستار، تکنسین یا پزشک توصیه‌های مربوط را به شما خواهد کرد. به دقت توصیه‌ها را گوش کنید و اگر چیزی روشن نبود بپرسید. انجام دادن صحیح تست برای رسیدن به نتایج دقیق و مفید ضروری است.
به طور کلی در طول انجام اسپیرومتری:
✅ بهتر است بنشینید.
✅ گیره‌ای روی بینی شما قرار داده می‌شود تا مسیر تنفس از بینی را ببندد.
✅ نفس عمیقی به صورت دم می‌کشید و با بیشترین قدرتی که می‌توانید برای چند ثانیه در لوله بازدم کنید. لازم است لب‌هایتان را طوری دور لوله قرار دهید که هوا از اطراف لوله خارج نشود.
✅ باید حداقل سه بار تست را انجام دهید تا از دقیق و مشابه بودن نتایج تست مطمئن شوید. اگر نتایج سه نوبت تست با هم تفاوت زیادی داشته باشد باید تست را تکرار کنید. بالاترین مقادیر سه تست با نتایج نزدیک به هم به عنوان نتیجه نهایی درنظر گرفته می‌شود.
✅ معمولا کل فرآیند کمتر از ۱۵ دقیقه طول خواهد کشید.
برای باز شدن مجاری تنفسی بعد از انجام اولین دور تست ممکن است پزشک به شما اسپری (گشاد کننده مجاری تنفسی) بدهد. در این صورت باید ۱۵ دقیقه صبر کنید و سپس دور دیگری از تست را انجام دهد. به این شکل پزشک می‌تواند نتایج دو سری تست را با هم مقایسه کند و اثر داروی گشادکننده مجاری تنفسی را در بهبود جریان هوا بررسی کند.
نتایج اسپیرومتری
مهم‌ترین مواردی که در اسپیرومتری اندازه‌گیری می‌شود:
۱. ظرفیت حیاتی اجباری (FVC)
به بیشترین مقدار هوایی گفته می‌شود که می‌توانید بعد از دم عمیق، با فشار از ریه‌ها خارج کنید. اگر ظرفیت حیاتی اجباری ریه‌ها کمتر از مقدار طبیعی بشاد به معنای محدودیت تنفسی است.
۲. حجم بازدمی اجباری (FEV)
به مقدار هوایی گفته می‌شود که می‌توانید در یک ثانیه از ریه‌ها خارج کنید. این عدد به پزشک کمک میکند شدت مشکل تنفسی شما را ارزیابی کند. هرچه مقادیر FEV-1 کمتر باشد نشان دهنده‌ی جدی‌تر بودن انسداد است.
مراحل بعد از اسپیرومتری
اگر نتایج اسپیرومتری غیرطبیعی شود پزشک ممکن است تست‌های دیگری برای بررسی وضعیت تنفسی شما انجام دهد. بررسی‌های مثل گرافی اشعه ایکس یا تست‌های خونی از این جمله است.
اصلی‌ترین مشکلاتی که ممکن است باعث نتایج غیرطبیعی اسپیرومتری شود عبارت است از آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی و بیماری‌های محدود کننده ریه مانند فیبروز بافت بینابینی ریه.
همچنین ممکن است پزشک، شما را از نظر وجود مشکلات شایعی بررسی کند که با اختلالات تنفسی همراهی دارد و علائم تنفسی را تشدید میکند از جمله سوزش سرِ دل، تب یونجه و سینوزیت.